Η µακροζωία και το µυστικό της Ικαρίας

Χαµένο στοίχηµα είναιη µακροζωία για τους Ελληνες που ζουν στα αστικά κέντρα. Το «θαύµα» της Ικαρίας – το ελληνικό νησί έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως πηγή ζωής, δεδοµένου ότι οι κάτοικοί του ζουν ώς ταβαθιά γεράµατα – αποτελεί για τους επιστήµονες απόδειξη ότι η µακροβιότητα δεν κρύβεται µόνο στο DNA, αλλά και στο χαλαρό καιυγιεινό lifestyle.

∆ύο µελέτες που υπογράφονται από την Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστηµίου Αθηνών και δηµοσιεύθ ηκαν πρόσφατα στηνεπιστηµο νική επιθεώρηση «Cardiology Research and Practice» φέρνουν στο φως τα µυστικά της µακροζωίας। Η οικογενειακή θαλπωρή, η συντροφικότητα, η φυσική δραστηριότητα, η µεσογειακή διατροφή και οι χαλαροί ρυθµοί είναι τα συστατικά της «συνταγής» που χαρίζει υγεία στους Ικαριώτες।

Κάνοντας λοιπόν ένα βήµα παραπέρα, οι επιστήµονες υπογραµµίζουν πως η απουσία των παραγόντων αυτών στις µεγαλουπόλεις αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την υγεία των κατοίκων τους। Το 13% των κατοίκων της Ικαρίας που συµµετείχαν στη µελέτη είχε κλείσει 80 χρόνια ζωής. Από αυτούς το 1,6% των αντρών και το 1,1% των γυναικών είχαν πατήσει τα 90. Σηµειωτέον ότι το προσδόκιµο ζωής στη χώρα µας έχει πιάσει «ταβάνι» στα 79,87έτη ζωής, ενώ το ποσοστό του πληθυσµού άνω των 80ετών δεν ξεπερνά το 5%. «Εάν οι Αθηναίοι ακολουθούσαν τον τρόπο ζωής των Ικαριωτών, είναι βέβαιο ότιθα κέρδιζαν χρόνια ζωής, δεν είµαστε ωστόσο σε θέση να απαντήσουµε πόσα», λέει στα «ΝΕΑ» ο επικεφαλής της έρευναςκαθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών και διευθυντής της Α’ Πανεπιστηµιακής Καρδιολογικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Χριστόδουλος Στεφανάδης.

Οι Ικαριώτες έχουν καταφέρει να µετατρέψουν ακόµη και την οικονοµική λιτότητα σε «µπόνους» για την υγεία τους। Το 50% των γηραιότερων κατοίκων δήλωσε ότι εισπράττει πολύ χαµηλό εισόδηµα, το οποίο δεν µπορεί να καλύψει τις ετήσιες βασικές ανάγκες τους. Το εύρηµα αυτό αποτελεί ερευνητικό παράδοξο, δεδοµένου ότι το προσδόκιµο ζωής είναι στενά συνδεδεµένο µε το βιοτικό επίπεδο, αλλά και τις δαπάνες υγείας. Και παρ’ όλο που οι κάτοικοι του νησιού δήλωσαν στους ερευνητές ότι αισθάνονται ξεχασµένοι από το κράτος,προσθέτοντας ότι «ζουν απότύχη», ο κ.Στεφανάδης εξηγεί ότι «το µοντέλο της Ικαρίας δείχνει ότι η ιατρική προσφέρει µεν παράταση ζωής, αλλά όχι και ποιότητα». Με µια δεύτερη ανάγνωση φαίνεται ότι οι ισχυροί οικογενειακοί δεσµοί στο νησί καλύπτουν το οικονοµικό «κενό» – το σύνηθες στο νησί του Ανατολικού Αιγαίου είναι οι γιαγιάδες και οι παππούδες να µένουν µαζί µε τα εγγόνια τους, τα παιδιά και τους συγγενείς τους σε µικρά αλλά ιδιόκτητα σπίτια.

Πάντως, αυτό που φαίνεταινα εξέπληξε τους επιστήµονες ήταν η απουσία στρες। Ο κ. Στεφανάδης, ο οποίος κατάγεται από την Ικαρία, παραδέχεται ότι οιδείκτες του ρολογιού δεν απασχολούν τους κατοίκους του νησιού. Φέρνει ως παράδειγµα µια ιστορία που εκτυλίχτηκεπριν από µερικά χρόνια – όταν φαρµακοποιός από µεγάλη πόλη της Ελλάδας µετακόµισε στην Ικαρία, ανοίγοντας φαρµακείο. Για αρκετές εβδοµάδες έµεινε πιστός στα ωράρια των καταστηµάτων, όµως κανένας πελάτης δεν πάτησε. «∆εν είναι οκνηροί. Εχουν µάθει να ακολουθούν το βιολογικό τους ρολόι και οι πελάτες, όπως και οι τουρίστες, προσαρµόζονται στους ρυθµούς τους»λέει ο κ. Στεφανάδης.

Στην υπόλοιπη Ελλάδα ωστόσο, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Οπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, επτά στους δέκα Ελληνες δηλώνουν ότι η οικονοµική κρίση έχει αυξήσει την εργασιακή ανασφάλεια που νιώθουν. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η ιδιοκτησία ακινήτου είναι ο κανόνας στη χώρα µας(το 73,2% του πληθυσµού έχει δικό του σπίτι), περισσότεροι απότους µισούς παραδέχονται ότι βιώνουν έντονο άγχος εξαιτίαςτης δόσης του δανείου και των ανεξόφλητων λογαριασµών (όπως είναι οι πιστωτικές κάρτες). Ενδειξη απουσίας άγχους στο «νησί της ζωής» είναι καιτο γεγονός ότι οι Ικαριώτες δεν χάνουν τον ύπνο τους: το 84%των ανδρών άνω των80 ετών καιτο 67% των συνοµήλικων τους γυναικών ξαπλώνουν κάθε µεσηµέρι, αναζωογονώντας έτσι τον οργανισµό τους.

Ο µεσηµεριανός ύπνος

Παλαιότερη έρευνα που υπογράφει ο καθηγητής Επιδηµιολογίας στο Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ ∆ηµήτριος Τριχόπουλος έδειξε ότι όσοι επιτρέπουν στον εαυτό τους το δώρο του µεσηµεριανού ύπνου έχουν 37% λιγότερες πιθανότητες να προδοθούν από την καρδιά τους, πιθανόν γιατί µε τον τρόπο αυτό µειώνουν τα επίπεδα του στρες। Αυτά όµως συµβαίνουν µόνο στην Ικαρία, καθώς επιδηµιολογικές µελέτες δείχνουν ότι το 14% των Ελλήνων υποφέρει από τον εφιάλτη της αϋπνίας

Το ψάρι είναι το αντίδοτο στην κατάθλιψη
ΣΕΙΡΑ ΕΡΕΥΝΩΝ δείχνειότι η συχνότητα της κατάθλιψης αυξάνεται µε ταχρόνια। Γιαπαράδειγµα, στην Κύπρο και κυρίως στον πληθυσµό τηςτρίτης ηλικίας το 25% των αντρών και το 35% των γυναικών εµφανίζουν έντονασυµπτώµατα κατάθλιψης (έρευνα Medis)। Στην Ικαρία όµως το χαµόγελο δεν φαίνεται να σβήνει από τα πρόσωπα των κατοίκων, αφούστην κλίµακα της κατάθλιψης µεανώτατο όριο το 15 οι άνδρες είχαν σκορ 3,1 και οι γυναίκες 4,9. Αντίδοτοστην κατάθλιψη,όπως προκύπτειαπό ταίδια στοιχεία, φαίνεται ότιείναι η κοινωνικότητα και η συντροφικότητα ανάµεσα στους κατοίκους – τρόπος ζωής που περιγράφει εµπειρικά ο κ.Στεφανάδης αλλάαποτυπώνεται και ως ερευνητικό συµπέρασµα στη σχετική µελέτη. Οι επιστήµονες έκανανένα βήµα παραπέρα εστιάζοντας σταπιάτα των Ικαριωτών. Εκεί, εκτός από το κοινό πλέον µυστικόυγείας, που δεν είναι άλλο απότη µεσογειακή διατροφή, εντόπισαν ότι οι µακροβιότεροι της χώρας καταναλώνουν σηµαντικές ποσότητες ψαριού. Πιο συγκεκριµένα,το 32% των κατοίκων της Ικαρίας άνω των65 ετών καταναλώνειψάρι έωςκαι πέντε φορές τηνεβδοµάδα, ενώ το 50% µία µεδύο φορές. Οιερευνητές ύστερα από σχετικές αναλύσεις διαπίστωσαν ότι οι λάτρεις της σαρδέλας, του γαλέου και της τσιπούρας έχουν 66% λιγότερεςπιθανότητες να εµφανίσουν συµπτώµατα κατάθλιψης σε σχέση µε εκείνους που αποφεύγουν τοψάρι. «Εχει παρατηρηθεί ότιη κατανάλωση ψαριού δραέµµεσα και σε κάποιο βαθµό στην πρόληψη της κατάθλιψης. Το πρώτο θύµατου στρες είναιτο καρδιαγγειακό σύστηµα, τοοποίο ωφελείται σηµαντικά απότα θρεπτικάσυστατικά των ψαριών,ενώ παράλληλαφαίνεται ότι µειώνονται τα επίπεδα φλεγµονωδών παραγόντων. Γενικότερα φαίνεται ότι η κατανάλωση ψαριού έχει επίδραση σε εκείνους τους µηχανισµούς καταστολής της κατάθλιψης»,εξηγεί στα«ΝΕΑ» η δρ. ΧριστίναΧρυσοχόου, καρδιολόγος στηνΑ’ Καρδιολογική Κλινική τουΠανεπιστηµίουΑθηνών στο Ιπποκράτειο. Αντίδοτο στην θλίψηκαι την παραίτηση φαίνεταινα είναι για την τρίτη ηλικία και ησωµατική δραστηριότητα. Τι κι ανοι Ικαριώτες έχουν κλείσει ακόµη και τα 90, καθηµερινά βρίσκουν τηδύναµη να σκαλίσουντον κήποτους καινα αφιερώσουν χρόνο στην καθαριότητα του σπιτιού τους. Μάλιστα, το 3,3% των ανδρών και το 4,1% των γυναικών έχουν απαρνηθεί τησύνταξη καισυνεχίζουν να εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις. Αντίθετα, οι περισσότεροι εργαζόµενοι και κυρίως τα στελέχη επιχειρήσεων µένουν καθηλωµένοι στις καρέκλες τους. Σύµφωνα µε έρευνα, το 55% των πολιτών δηλώνειπως δεν ασκείταικαθόλου ήγυµνάζεται ελάχιστα, ενώ επτά στους δέκα παραδέχονται ότι µετακινούνται µε το αυτοκίνητο ή τηµηχανή ακόµη και για να πάνε ώς το περίπτερο.

Στο κλαµπ των µπλε ζωνών η Ικαρία
Η µακροζωία µπορεί να έχει και γενετική βάση σύµφωνα µε τους επιστήµονες που ερευνούν το DNA Η ΙΚΑΡΙΑ ανήκει επισήµωςστο κλαµπ των µπλε ζωνών µακροβιότητας και (δυστυχώς για τους υπόλοιπους) τα µέλη του είναι µόλις πέντε: η Σαρδηνία, η Οκινάουα της Ιαπωνίας, η Λόµα Λίντα της Καλιφόρνιας, η Χερσόνησος Νικόγια της Κόστα Ρίκα µαζί µε την Ικαρία απαρτίζουν τη λίστα των ευλογηµένων περιοχών στον παγκόσµιο χάρτη. Σε αυτές τις γωνιές του κόσµου το ποσοστό των κατοίκων άνω των 90 ετών είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση µε τον µέσο όρο του δυτικού κόσµου. Αυτός είναι και ο λόγος που το ερευνητικό ενδιαφέρον παραµένει αµείωτο, αφού, όπως υπογραµµίζει ο κ. Στεφανάδης, η µακροζωία είναι απώτερος στόχος της ιατρικής. Προσθέτει ακόµη πως το επόµενο ερευνητικό βήµα είναι να µπει στο µικροσκόπιο τοDNA των κατοίκων της Ικαρίας, καθώς ισχυρίζεται ότι πιθανότατα η µακροζωία έχει και γενετική βάση, ενώ το ενδιαφέρον των επιδηµιολόγων ενισχύεται και από το γεγονός ότι τους δίνεται η δυνατότητα να µελετήσουν ένα «κλειστό περιβάλλον». Σε κάθε περίπτωση, οι επιστήµονες έχουν συµφωνήσει ότι παράγοντες όπως η οικογενειακή και η κοινωνική συνοχή, η απουσία του καπνίσµατος, η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή, η µέτρια κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως κρασί) και η σωµατική δραστηριότητα ενώνουν τους µακροβιότερους του πλανήτη.

Η αιώνια αγάπη στα ζευγάρια είναι βιολογικά πιθανή

Όλοι θυμόμαστε τα έντονα συναισθήματα που προκαλεί ένας νέος έρωτας στην αρχή μιας σχέσης। Παρά λοιπόν τις φήμες που θέλουν τον έρωτα να φθίνει με τα χρόνια, μια νέα μελέτη έρχεται να δικαιώσει τα ζευγάρια που υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή ο έρωτας υπάρχει ακόμη και μετά από πολλά χρόνια γάμου.

Οι ερευνητές της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Social Cognitive and Affective Neuroscience διαπιστώνουν ότι οι νευρολογικές αντιδράσεις του εγκεφάλου των πρόσφατα ερωτοχτυπημένων είναι παρόμοιες με αυτές των «ώριμων» ζευγαριών। Η μελέτη αρχικά κατέγραψε τα αισθήματα εκείνων που ξεκίναγαν μια σχέση। Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτά τα άτομα όταν κοιτούσαν μια φωτογραφία του αγαπημένου τους η περιοχή του εγκεφάλου τους ελέγχει την έκκριση ντοπαμίνης (νευροδιαβιβαστής ντοπαμίνης) εμφάνιζε έντονη δραστηριότητα।

Η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου σχετίζεται με την κατανάλωση φαγητού, αλκοόλ αλλά και με τις επιθυμίες μας. Ο Άρθουρ Άρον, νευροεπιστημόνας ειδικός σε κοινωνικά θέματα από το Παν/μίο Στόνυ Μπρουκ, εξέτασε στη συνέχεια 17 άτομα που είχαν μακροχρόνιες σχέσεις και δήλωναν ερωτευμένοι όπως στην αρχή. Με τη βοήθεια μαγνητικού τομογράφου διαπίστωσε ότι όταν αυτοί οι άνθρωποι κοιτούσαν φωτογραφίες των αγαπημένων τους η ντοπαμίνη του εγκεφάλου τους εμφάνιζε την ίδια ακριβώς δραστηριότητα που εμφάνιζε η ντοπαμίνη στον εγκέφαλο των πρόσφατα ερωτευμένων. Μάλιστα όσο πιο ερωτευμένοι ένιωθαν στη σχέση τους τόσο πιο έντονη ήταν η δραστηριότητα της ντοπαμίνης. Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι τελικά η ‘αιώνια αγάπη’ είναι πιθανή. Διαπίστωση που ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην κατανόηση των συναισθημάτων και φυσικά του εγκεφάλου.

«Έξω καρδιά»... το κλειδί της ευτυχίας

Οι άνθρωποι που ανακαλούν τις όμορφες αναμνήσεις και όχι τις άσχημες στιγμές από το παρελθόν τους, είναι περισσότερο ευτυχισμένοι στη ζωή τους, σε σχέση με εκείνους που είναι εσωστρεφείς και επικεντρώνουν στις δυσκολίες της ζωής τους, σύμφωνα με μια νέα έρευνα Αμερικανών ψυχολόγων. Το συμπέρασμα είναι ότι από τη στάση και τη νοοτροπία μας απέναντι στη ζωή και όχι τόσο από τις εμπειρίες ή την τύχη μας, εξαρτάται η ευτυχία μας.
Οι ερευνητές του πολιτειακού πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο, με επικεφαλής τον καθηγητή Ψυχολογίας Ράιαν Χάουελ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό Personality and Individual Differences («Προσωπικότητα και Ατομικές Διαφορές»), σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, μελέτησαν τις περιπτώσεις 750 εθελοντών, συσχετίζοντας τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας καθενός με το επίπεδο ευτυχίας του.Η έρευνα έδειξε ότι οι εξωστρεφείς άνθρωποι είναι αυτοί που μπορούν καλύτερα από όλους να ξεχάσουν το άσχημο παρελθόν και θυμούνται συνήθως τις καλές στιγμές, συνεπώς έχουν μια εσωτερική προδιάθεση να αντλούν ικανοποίηση από τη ζωή τους. Το αντίθετο συμβαίνει με τους εσωστρεφείς νευρωτικούς.Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τελικά η στάση ζωής και η νοοτροπία κάθε ατόμου παίζει μεγαλύτερο ρόλο για το υποκειμενικό αίσθημα ευτυχίας του, ακόμα και από τις ίδιες τις αντικειμενικές εμπειρίες του ή την τύχη του. Με άλλα λόγια, επιβεβαιώνεται ότι αν κανείς τείνει να βλέπει τα πράγματα με «φωτεινό» τρόπο, η ζωή του ομορφαίνει, ενώ αν συνεχώς γκρινιάζει και εστιάζει στη «σκοτεινή» πλευρά, η ζωή του γίνεται ακόμα πιο μίζερη. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ερευνητές, αρκεί να αλλάξει κανείς μερικά μόνο στοιχεία της προσωπικότητάς του, προκειμένου να βελτιώσει σημαντικά το επίπεδο ικανοποίησης και ευτυχίας στην καθημερινότητά του.Η έρευνα, ακόμα, επιβεβαίωσε πόσο σημαντική είναι η «χρονική προοπτική» ενός ανθρώπου, ένας όρος που καθιερώθηκε από τον ψυχολόγο Φίλιπ Ζιμπάρντο του πανεπιστημίου Στάνφορντ και δείχνει ότι, αν ένας άνθρωπος είναι εσωτερικά προσανατολισμένος στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον και με ποια ψυχική-νοητική διάθεση (θετική ή αρνητική), «ντύνει» κάθε μια από τις τρεις χρονικές καταστάσεις.Έτσι, διαπιστώθηκε ότι σε πιο πλεονεκτική θέση βρίσκονται οι άκρως εξωστρεφείς άνθρωποι που είναι πιο ευτυχισμένοι, επειδή έχουν συνήθως μια θετική και νοσταλγική άποψη για το παρελθόν και γενικά κάνουν λιγότερες αρνητικές σκέψεις, ούτε μετανιώνουν για όσα έκαναν ή τους συνέβησαν.
Οι Αμερικανοί ψυχολόγοι συστήνουν στους ανθρώπους να εστιάζουν περισσότερο και να ανακαλούν με νοσταλγία τις ευτυχισμένες αναμνήσεις τους ή να «ξαναδιαβάζουν» τα περασμένα συμβάντα της ζωής τους μέσα από ένα θετικό «φίλτρο», ώστε να μειώνουν την χρόνια και συχνά τραυματική επίδραση των αρνητικών γεγονότων πάνω τους, κάτι που συμβαίνει κατά κόρο στους νευρωτικούς, οι οποίοι καθίστανται «δέσμιοι» του παρελθόντος τους.
(Πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)