Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2012

Τα «σημάδια» των διατροφικών διαταραχών.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι και κυρίως γυναίκες ανησυχούν με ζητήματα που σχετίζονται με την διατροφή τους. "Πότε μια δίαιτα είναι φυσιολογική και πότε γίνεται εμμονή;" "Όταν συχνά τρώω παραπάνω είμαι βουλιμική; " Και πολλά ερωτήματα που κρύβουν αγωνία και υποψία για διατροφικές διαταραχές.
Αυτά είναι κάποια σημάδια σχετικά με διαταραχές που σχετίζονται με την διατροφή. Είναι σημαντικό να πούμε οτι και αυτές οι διαταραχές έχουν ψυχολογικό υπόβαθρο, οπότε η αντιμετώπισή τους είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, ετσι ώστε να υπάρξει ουσιαστική αντιμετώπιση των παραγόντων που τις προκαλούν και όχι μόνο των συμπτωμάτων.
Όλα αυτά είναι σημάδια οτι κάτι βαθύτερο "δεν πάει καλά" και το σώμα έρχεται να το φωνάξει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην ακούσουμε μόνο την κραυγή, αλλά και το μήνυμα που μεταφέρει.
 

Νευρική Ανορεξία
  • Άρνηση να διατηρήσουν το βάρος τους πάνω από το κατώτερο φυσιολογικό για την ηλικία και το ύψος τους – 15% λιγότερο βάρος από το αναμενόμενο.
  • Έντονος φόβος να μην πάρουν λίπος.
  • Το βάρος και το μέγεθος τους καθορίζουν απόλυτα τον τρόπο που αξιολογούν την ζωή τους, ενώ αρνούνται να δεχθούν την κρίσιμη σοβαρότητα της κατάστασης τους.
  • Στις γυναίκες απώλεια εμμήνου ρήσης για τους τελευταίους τρεις μήνες.
Νευρική Βουλιμία
  • Επαναλαμβανόμενα βουλιμικά επεισόδια που χαρακτηρίζονται από την ποσότητα και την έλλειψη ελέγχου κατά την διάρκεια τους.
  • Ο αθενής  προκαλεί εμετό ή κάνει χρήση διουρητικών, καθαρτικών ή χαπιών για την απώλεια βάρους.
  • Κάνει υπεργυμναστική και ακραίες μορφές δίαιτας για να χάσει βάρος.
  • Το λιγότερο δύο φορές την εβδομάδα κάνει βουλιμικά επεισόδια χρησιμοποιώντας τις παραπάνω μεθόδους.
  • Αυτοεκτιμάται με βάση το μέγεθος και το βάρος του. 
Αδηφαγική διαταραχή
  • Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας που συνήθως χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποσότητα κατανάλωσης τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα – π.χ μέσα σε 2-3 ώρες. Συνοδεύονται κυρίως από την αίσθηση απώλειας ελέγχου κατά τη διάρκεια του βουλιμικού επεισοδίου – π.χ. το συναίσθημα ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει πόσο τρώει.
  • Τα υπερφαγικά ή βουλιμικά επεισόδια συνοδεύονται με λιγότερο τρεις από τις παρακάτω συμπεριφορές:
1. Τρώει πάρα πολύ γρήγορα.
2. Τρώει μέχρι να νοιώθει άβολα
3.Τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να πεινάει πραγματικά.
5. Τρώει συνήθως μόνος γιατί αισθάνεται ντροπή και αμήχανα μπροστά στους άλλους για τις ποσότητες που καταναλώνει.
6. Νοιώθει αηδία για τον εαυτό του, θλίψη και τεράστια ενοχή μετά από κάθε βουλιμικό επεισόδιο.
  • Τα βουλιμικά επεισόδια συμβαίνουν κατά μέσο όρο το λιγότερο 2 ημέρες την εβδομάδα για έξι μήνες
  • Τα βουλιμικά επεισόδια δεν συνοδεύονται συνήθως από εμετούς, καθαρτικά αυστηρές δίαιτες, υπεργυμναστική, διουρητικά, χάπια διαίτης.

Τρίτη 27 Νοεμβρίου 2012

Η κατάθλιψη κάνει τον κόσμο γκρι

Τελικά, η έκφραση «τα βλέπει όλα μαύρα» δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα. Μία νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η κατάθλιψη μάς κάνει να βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας σε αποχρώσεις του... γκρι, διότι ελαττώνει σημαντικά την ικανότητά μας να διακρίνουμε τη σκιαγραφική αντίθεση μεταξύ άσπρου και μαύρου, επιδρώντας απευθείας στους αμφιβληστροειδείς χιτώνες των ματιών.
Τη μελέτη πραγματοποίησαν γερμανοί επιστήμονες, οι οποίοι παρομοιάζουν την επίδραση της κατάθλιψης στην όραση με το να μειώνει κάποιος το κοντράστ στην τηλεόραση του σπιτιού του. Το εύρημά τους μπορεί να εξηγεί γιατί μεγάλοι ζωγράφοι, όπως ο Μονέ, ο Βαν Γκογκ και ο Πόλοκ χρησιμοποίησαν με επιμονή αποχρώσεις του γκρι στα έργα τους την περίοδο που έπασχαν από κατάθλιψη. Μπορεί επίσης να εξηγεί γιατί πολλοί πάσχοντες δυσκολεύονται να την ξεπεράσουν: είναι όντως δύσκολο να νιώσεις καλύτερα, όταν ο κόσμος γύρω σου μοιάζει μουντός.
Οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ που πραγματοποίησαν τη νέα μελέτη είχαν διαπιστώσει σε προγενέστερη εργασία τους ότι οι πάσχοντες από κατάθλιψη δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τη σκιαγραφική αντίθεση άσπρου - μαύρου. Ετσι, θέλησαν να εξακριβώσουν το γιατί. Για να το μάθουν μέτρησαν τις ηλεκτρικές αντιδράσεις στους αμφιβληστροειδείς χιτώνες των ματιών 40 εθελοντών με κατάθλιψη και 40 υγιών.
Ο αμφιβληστροειδής βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού και περιέχει τα φωτοευαίσθητα κύτταρα (λέγονται ραβδία και κωνία) που μετατρέπουν τα εισερχόμενα μηνύματα φωτός σε ηλεκτρικούς παλμούς, οι οποίοι προωθούνται στο οπτικό νεύρο και από εκεί φτάνουν στο κέντρο της όρασης στον εγκέφαλο.
Τοποθετώντας ηλεκτρόδια στην επιφάνεια των ματιών και στο δέρμα γύρω από τα μάτια, οι ερευνητές του Φράιμπουργκ _ με επικεφαλής τον δρα Λούντγκερ Τέμπαρτζ φαν Ελστ _ κατόρθωσαν να καταγράψουν την ηλεκτρική δραστηριότητα των αμφιβληστροειδικών κυττάρων, κατά την αντίδραση σε ένα φως που αναβόσβηνε.
Οι καταθλιπτικοί εθελοντές είχαν σημαντικά χαμηλότερη αντίδραση απ' ό,τι οι εθελοντές δίχως κατάθλιψη _ και δεν είχε καμία σημασία εάν οι ασθενείς έπαιρναν αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή όχι. Επιπλέον, όσο πιο σοβαρή ήταν η κατάθλιψη των εθελοντών τόσο χαμηλότερη ήταν η αμφιβληστροειδική αντίδραση. Η συσχέτιση αυτή ήταν τόσο ισχυρή, ώστε όταν οι επιστήμονες αποφάσισαν να αξιολογήσουν την κατάσταση των εθελοντών μόνο με βάση τις οπτικές μετρήσεις, μπόρεσαν με επιτυχία να ξεχωρίσουν όσους είχαν κατάθλιψη από τους υγιείς _ και αυτό τους κάνει να εκτιμούν ότι η μέθοδός τους θα μπορούσε να αποτελέσει στο μέλλον πολύτιμο εργαλείο για τη διάγνωση και την αξιολόγηση της κατάθλιψης.
Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Biological Psychiatry» και όπως σχολιάζει ο εκδότης της δρ Τζον Κρίσταλ, «τα νέα ευρήματα υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο αλλοιώνει η κατάθλιψη την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο. Ο ποιητής Γουίλιαμ Κάουπερ είχε πει ότι “η ποικιλία είναι το αλάτι της ζωής”, αλλά όταν έχει κανείς κατάθλιψη, έχει μειωμένη ικανότητα να αντιληφθεί τις σκιαγραφικές αντιθέσεις όσων βλέπει. Και η απώλεια αυτή φαίνεται ότι κάνει τον κόσμο έναν λιγότερο ευχάριστο τόπο».
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι πάσχοντες από κατάθλιψη υπερβαίνουν τα 121 εκατομμύρια παγκοσμίως και ποσοστό 8-10% από αυτούς φτάνουν εξαιτίας της στην απόπειρα αυτοκτονίας. Η κατάθλιψη αποτελεί σήμερα την τέταρτη συχνότερη ασθένεια στον κόσμο, αλλά ο ΠΟΥ εκτιμά πως έως το 2020 θα είναι η δεύτερη _ και για τα δύο φύλα, για όλες τις ηλικίες.
Στη χώρα μας υπολογίζεται πως πάσχει από αυτήν το 8% του πληθυσμού κατά μέσον όρο. Το ποσοστό αυτό εκτιμάται πως αυξάνεται σε 15% για τις ηλικίες άνω των 65 ετών, ενώ κυμαίνεται από 2% έως 4% στα παιδιά και από 4% έως 8% στους εφήβους. Διαφοροποίηση παρατηρείται και στις Ελληνίδες που αποκτούν παιδιά, όπου υπολογίζεται πως το 10% έως 15% παρουσιάζουν την επονομαζόμενη επιλόχειο κατάθλιψη.


Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία

Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012

Μας αρρωσταίνουν στ’ αλήθεια οι ειδήσεις

Πόσες φορές έχετε πει «είδα ειδήσεις και αρρώστησα»; Λοιπόν, έχετε απόλυτο δίκιο: μία νέα μελέτη αποκαλύπτει πως όταν διαρκώς βλέπουμε να ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια μας τραγικά γεγονότα, αυξάνονται τα ψυχικά και σωματικά μας προβλήματα.
Την μελέτη πραγματοποίησαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Έρβαϊν, οι οποίοι αξιολόγησαν την ψυχική και σωματική υγεία 1.322 εθελοντών τις εβδομάδες πριν και μετά τις επιθέσεις στους Διδύμους Πύργους στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ το 2003.
Οι ερευνητές κατέγραψαν την έκθεση των εθελοντών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις αντιδράσεις οξέος αλλά και μετατραυματικού στρες στα συμβάντα που παρακολουθούσαν.
Η περίοδος του οξέος στρες αφορά τις πρώτες εβδομάδες έπειτα από ένα σοβαρό γεγονός, ενώ ένα μήνα μετά το συμβάν αρχίζει η περίοδος του μετατραυματικού στρες. Στην παρούσα μελέτη, το οξύ στρες των εθελοντών μετρήθηκε 9-14 ημέρες έπειτα από την 11η Σεπτεμβρίου και μέσα σε λίγες μέρες από την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ.
Τρία χρόνια αργότερα η αξιολόγηση των εθελοντών επαναλήφθηκε, για να διερευνηθεί κατά πόσον άντεξαν στο χρόνο τα ψυχικά τραύματα που τυχόν είχαν αποκομίσει τις μέρες των τραυματικών γεγονότων.
Όπως έδειξε η ανάλυση όλων των στοιχείων, όσοι εθελοντές παρακολουθούσαν στην τηλεόραση επί περισσότερο από 4 ώρες την ημέρα την κάλυψη των παραπάνω γεγονότων, διέτρεχαν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν συμπτώματα οξέος αλλά και μετατραυματικού στρες.
Είχαν επίσης αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν δύο έως τρία χρόνια αργότερα προβλήματα σωματικής υγείας.
Το σχεδόν 12% των εθελοντών είχαν έντονα συμπτώματα οξέος στρες έπειτα από τις επιθέσεις τις 11ης Σεπτεμβρίου – ένα ποσοστό που ήταν 7% κατά την παρακολούθηση της έναρξης του πολέμου στο Ιράκ.
«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η έκθεσή μας σε γραφικές εικόνες μέσα από τα ΜΜΕ μπορεί να αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό συλλογικού τραύματος», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Ροξάν Κοέν Σίλβερ, καθηγήτρια Ψυχολογίας & Κοινωνικής Συμπεριφοράς στο πανεπιστήμιο.
Το συλλογικό (ή μαζικό) τραύμα είναι μία τραυματική ψυχολογική συνέπεια, την οποία μοιράζεται μια ομάδα ανθρώπων οποιουδήποτε μεγέθους (μπορεί να είναι και ολόκληρη κοινωνία) και η οποία πηγάζει από τραυματικά γεγονότα στα οποία εκτέθηκαν όλα τα μέλη της ομάδας.
Τα νέα ευρήματα, πάντως, δεν σημαίνουν πως θα πρέπει να λογοκριθούν ή να αποκρυβούν οι εικόνες από τους ολέθρους στον πλανήτη για να προστατευθεί η ψυχική υγεία των πολιτών του κόσμου, διευκρίνισε η δρ Σίλβερ.
«Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι δεν αποκομίζει κάποιο όφελος από την συνεχή έκθεσή του σε εικόνες φρίκης», εξήγησε.
Η μελέτη πρόκειται να δημοσιευθεί σε επερχόμενο τεύχος της επιθεώρησης «Psychological Science».


Πηγή : Web Only

Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2012

Κύκλος Συμβουλευτικής: " Ο δρόμος σου είσαι εσύ!"


Όνειρα, στόχοι , προσδοκίες, επιθυμίες…

                           για τις σπουδές, την εργασία, τις σχέσεις μας.


Πώς όμως βρίσκουμε το δικό μας δρόμο;
Πώς φτάνουμε εκεί που θέλουμε, όταν μάλιστα όλα γύρω δυσκολεύουν.

Όσο πιο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο πιο εύκολα ανοίγουμε τις κλειστές πόρτες, μέσα μας κι έξω.
Σε αυτόν τον κύκλο συμβουλευτικής, μέσα από έναν βιωματικό τρόπο, θα μάθουμε, πώς να εντοπίζουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε και πώς να αξιοποιούμε τις δυνάμεις μας –κρυφές ή φανερές- για να το πετύχουμε.

Έναρξη ομάδας: Πέμπτη 22/11/12.

Διάρκεια Κύκλου: 6 συναντήσεις

 Οι συνεδρίες είναι ομαδικές και γίνονται κάθε 15 ημέρες για 2 ώρες. Με κάθε ενδιαφερόμενο προηγείται δωρεάν ατομική συνάντηση για περαιτέρω πληροφορίες από 05/11/12 έως 20/11/12.

Χώρος διεξαγωγής: Αγίου Ιωάννου & Αθ. Διάκου 1Α, Αγία Παρασκευή

Για πληροφορίες/ δηλώσεις συμμετοχής:
Θένη Αξιοτοπούλου: 210 6085417, 6946 971108

Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2012

Ο ρόλος των γονιών στην επιλογή επαγγέλματος του παιδιού

Ενα άρθρο μου για τον ρόλο των γονιών στην επιλογή σπουδων και επαγγέλματος του παιδιού  δημοσιεύτηκε στο www.enikos.gr!
Κάντε κλίκ και διαβάστε το απευθείας απο εκεί:
http://www.enikos.gr/society/91601,O_rolos_twn_goniwn_sthn_epilogh_epaggelm.html


Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2012

«Πάψτε να αντιμετωπίζετε την ομοφυλοφιλία ως ψυχική νόσο»

Να πάψουν να προσπαθούν να «διορθώσουν» τους ομοφυλόφιλους ζήτησε από τα μέλη της η μεγαλύτερη ένωση ψυχοθεραπευτών της Βρετανίας, έπειτα από την αποκάλυψη ότι υπάρχουν ακόμα θεραπευτές οι οποίοι προσφέρουν «θεραπείες» για την ομοφυλοφιλία.
Η Βρετανική Εταιρεία Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας (BACP) αναγκάστηκε να ενημερώσει εγγράφως τα 30.000 μέλη της ότι οι αντιλήψεις για την ομοφυλοφιλία έχουν πλέον αλλάξει και ότι δεν πρόκειται για ψυχική νόσο που χρειάζεται θεραπεία.
Επικαλούμενη τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ο οποίος προ πολλού έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι «θεραπείες» για την ομοφυλοφιλία μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή ψυχική και σωματική βλάβη, η BACP τονίζει ότι «δεν υπάρχει επιστημονικός, λογικός ή ηθικός λόγος για να υποβάλλονται σε θεραπείες άνθρωποι που εκφράζουν την σεξουαλικότητά τους με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως αμιγώς ετεροφυλόφιλοι».
Στην σχετική επιστολή που έφτασε στα γραφεία των μελών της, η ένωση αναφέρει ρητά: «Η BACP αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ψυχολογική θεραπεία, όπως η επανορθωτική θεραπεία ή η θεραπεία μετατροπής, που βασίζεται στην εικασία ότι η ομοφυλοφιλία είναι ψυχική νόσος ή που βασίζεται στην υπόθεση ότι ο “πάσχων” πρέπει να αλλάξει σεξουαλικότητα».
Η BACP προχώρησε στην έγγραφη έκδοση της επίσημης «γραμμής» της, έπειτα από την απόφαση να διαγράψει από τα μητρώα της την ψυχοθεραπεύτρια Λέσλυ Πίλκινγκτον, η οποία προσφέρθηκε να «διορθώσει» έναν ομοφυλόφιλο δημοσιογράφο που την ηχογραφούσε κρυφά στη διάρκεια της θεραπείας.
Η έφεση που υπέβαλλε η 61 ετών ψυχοθεραπεύτρια στην απόφαση της BACP, απερρίφθη τον περασμένο Μάϊο.
Όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος της BACP Φίλιπ Χόντσον, η ένωση πίστευε έως τώρα ότι η γενική κατεύθυνσή της για την ισότητα των ανθρώπων, θα απέτρεπε τα μέλη της από το να προσφέρουν «θεραπείες» της ομοφυλοφιλίας.
«Ωστόσο», πρόσθεσε, «η περίπτωση της κυρίας Πίλκινγκτον απέδειξε ότι υπάρχει ανάγκη να εκδοθούν αυστηρές οδηγίες».
«Γνωρίζουμε ότι “επανορθωτικές θεραπείες” προσφέρονται σε ορισμένες κοινότητες των ΗΠΑ, κυρίως σε ευαγγελικές χριστιανικές ομάδες, αλλά μοιάζει αδιανόητο ότι τέτοιου είδους θεραπείες προσφέρονται στη Βρετανία», τόνισε.
Σε ανάλογη κίνηση είχε προχωρήσει προ διετίας, όταν πρωτοανέκηψε το θέμα της κυρίας Πίλκινγκτον, και το Βρετανικό Συμβούλιο Ψυχοθεραπείας (UKCP), το οποίο αποτελεί την δεύτερη μεγαλύτερη ένωση ψυχοθεραπευτών της χώρας.
Έναν χρόνο νωρίτερα, το 2009, είχε δημοσιοποιηθεί δημοσκόπηση 1.300 Βρετανών ψυχοθεραπευτών, ψυχαναλυτών και ψυχιάτρων, στην οποία πάνω από 200 είχαν παραδεχτεί ότι έχουν προσπαθήσει να αλλάξουν την σεξουαλικότητα τουλάχιστον ενός ασθενούς τους.
Επιπλέον, οι 55 είχαν παραδεχτεί ότι εξακολουθούν να προσφέρουν επανορθωτική «θεραπεία» σε όσους «ασθενείς» το ζητούν.
Ο κ. Χόντσον είπε ότι η BACP δεν μπορούσε να εκδώσει νωρίτερα τις νέες οδηγίες της, διότι η υπόθεση της κυρίας Πίλκινγκτον δεν είχε τελεσιδικήσει.


Πηγή : Web Only

Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 2012

Στα δίχτυα της κατάθλιψης

Εχει διαπιστωθεί ότι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και κοινωνικής ανασφάλειας ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, μετά τις πρώτες αυθόρμητες αντιδράσεις οργής, περιπίπτει στο μάλλον ασαφές, και επομένως άκρως ψυχοδιαβρωτικό συναίσθημα της κατάθλιψης. Υπάρχει άραγε κάποια βαθύτερη βιολογική σκοπιμότητα ή έστω κάποια ψυχολογική αναγκαιότητα για την ύπαρξη τέτοιων εμφανώς αυτοκαταστροφικών συναισθημάτων; Σε χαλεπούς καιρούς, έχει ίσως κάποιο ενδιαφέρον να εξετάσουμε πώς η σύγχρονη επιστήμη επιχειρεί να κατανοήσει τους μη συνειδητούς νευροβιολογικούς μηχανισμούς (εγκεφαλικούς και ψυχολογικούς), οι οποίοι όχι απλώς διαμορφώνουν αλλά και παραδόξως συντηρούν τα καταθλιπτικά συναισθήματα που δηλητηριάζουν τη ζωή μας.
Απ' ό,τι φαίνεται, το 2030 η κατάθλιψη θα αποτελεί τη δεύτερη αιτία ασθένειας του ανθρώπινου πληθυσμού, με πρώτη πιθανά το AIDS, ενώ στην τρίτη θέση ακολουθούν οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Αν μάλιστα περιοριστούμε στις πιο εύπορες οικονομικά χώρες -τις λεγόμενες «High Income Countries», σύμφωνα με την κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας- τότε στο άμεσο μέλλον η κατάθλιψη και οι σχετικές με αυτήν ψυχοσωματικές διαταραχές θα αποτελέσουν το υπ' αριθμόν ένα υγειονομικό πρόβλημα της ανθρωπότητας.
Εχει μάλιστα υπολογιστεί ότι ήδη στις ΗΠΑ και την Ε.Ε. πάνω από το 30% του πληθυσμού έχει υποφέρει, κάποια στιγμή της ζωής του, από μια σοβαρή μορφή κατάθλιψης. Ενώ, τα τρία τελευταία χρόνια, μόνο στη γηραιά Ευρώπη έχουν διαγνωσθεί τα τυπικά συμπτώματα της μείζονος κατάθλιψης σε πάνω από 18,5 εκατομμύρια ενήλικους πολίτες (ηλικίας μεταξύ 18 και 65 ετών), αριθμός που δυστυχώς παρουσιάζει κάθε χρόνο αυξητικές τάσεις. Αυτό το άκρως ανησυχητικό και απειλητικό σενάριο δεν αφορά αποκλειστικά τις πιο αναπτυγμένες χώρες, διαπιστώνεται σχεδόν παντού από τις σχετικές επιδημιολογικές μελέτες που πραγματοποιούνται διεθνώς τα τελευταία χρόνια, όπως αυτές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Ενα άλλο φαινόμενο, που συνδέεται στενά με την αυξημένη διάγνωση καταθλιπτικών επεισοδίων, είναι και η σαφής αύξηση στην κατανάλωση αντικαταθλιπτικών ουσιών: για παράδειγμα, ένας στους πέντε Αμερικανούς ζητά από τον γιατρό του ή καταφεύγει από μόνος του στη λήψη αντικαταθλιπτικών μόλις δει τη σχετική διαφήμιση για κάποιο νέο «θαυματουργό» φάρμακο. Το περίεργο είναι ότι η ανθρωπότητα φαίνεται πως εισήλθε στην «Εποχή της Κατάθλιψης» (γύρω στη δεκαετία του '90) ταυτόχρονα με τη μαζική παραγωγή και χορήγηση του Prozac, του πρώτου σύγχρονου αποτελεσματικού αντικαταθλιπτικού!

Μια μεταμοντέρνα επιδημία;
Γιατί άραγε όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν συστηματικά στη χρήση αντικαταθλιπτικών ουσιών; Τα άτομα αυτά είναι θύματα της συστηματικής προπαγάνδας των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών ή, αντίθετα, η συμπεριφορά τους αυτή προκύπτει από την ανάγκη αντιμετώπισης μιας πραγματικής ψυχοσωματικής διαταραχής; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι καθόλου προφανής. Πάντως, είναι σχεδόν βέβαιο ότι στη σημερινή μαζική κατανάλωση αντικαταθλιπτικών ουσιών έχει συμβάλει μια μάλλον ασαφώς προσδιορισμένη έννοια της «κατάθλιψης, που υιοθετείται ωστόσο αλόγιστα και καταχρηστικά από κάποιους ειδικούς για να περιγράψουν και να «κατανοήσουν» τις πιο ετερογενείς νοητικές διαταραχές.
Τελικά, η σύγχρονη «επιδημία της κατάθλιψης» αποτελεί όντως εκδήλωση μιας μαζικής ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς ή, αντίθετα, αποτελεί «απλώς διαφημιστική επινόηση» για την προώθηση αντικαταθλιπτικών φαρμακευτικών προϊόντων, όπως διατείνονται ορισμένοι κοινωνικοί ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές; Η απάντηση εξαρτάται από το πώς ορίζει κανείς και συνεπώς με ποια κριτήρια αναγνωρίζει αυτή την «αποκλίνουσα» συμπεριφορά.
Πολλές υποψίες εξάλλου γεννά και το γεγονός ότι μόλις πριν από μία ή δύο γενεές η εμφάνιση και η διάγνωση των πρώτων καταθλιπτικών συμπτωμάτων συνέβαινε συνήθως κατά το 34ο ή 35ο έτος της ηλικίας ενός ατόμου, ενώ σήμερα τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται ήδη από την εφηβεία, από το 14ο έτος. Επιπλέον, ενώ μέχρι πριν από μερικά χρόνια οι ειδικοί θεωρούσαν ότι πρόκειται για μια σχετικά σπάνια μορφή ψυχικής διαταραχής που κατά κανόνα πλήττει άτομα προχωρημένης ηλικίας (κυρίως γηραιές κυρίες), στις μέρες μας η «κατάθλιψη» αποτελεί τη συχνότερα διαγνωσμένη ψυχική διαταραχή: περίπου οι μισές διαγνώσεις ψυχοπαθολογικών διαταραχών καταλήγουν να ανάγονται σε κάποια μορφή κατάθλιψης. Μήπως εν τέλει θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι η «κατάθλιψη» αποτελεί το κατ' εξοχήν σύμπτωμα του μεταμοντέρνου τρόπου ζωής;
Οσο δελεαστική κι αν ακούγεται αυτή η κοινωνιολογίζουσα εξηγητική προσέγγιση, προσκρούει σε μια σειρά από καλά τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα. Δεν καταφέρνει, για παράδειγμα, να εξηγήσει γιατί μεταξύ των ανθρώπων υπάρχουν τόσο εμφανείς και σημαντικές διαφοροποιήσεις στις εκδηλώσεις της καταθλιπτικής συμπεριφοράς: από τη «μείζονα» ή μονοπολική κατάθλιψη και την εξίσου σοβαρή διπολική μανιοκατάθλιψη (χαρακτηρίζεται από τυπικές αλλά ανεξήγητες εναλλαγές ευφορίας και κατάθλιψης) μέχρι τις ηπιότερες διαταραχές της ψυχικής διάθεσης (δυσθυμία, μελαγχολία, κ.ά.). Και προφανώς είναι εντελώς διαφορετικό το να αισθάνεται κανείς ψυχολογικά «πεσμένος», κακοδιάθετος ή δυστυχής για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, από το να υποφέρει από ένα σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο. Το να συγχέουμε αυτές τις τόσο διαφορετικές εκδηλώσεις «κατάθλιψης» είναι σαν να συγκρίνουμε μια φθινοπωρινή βροχούλα με έναν καταστροφικό τυφώνα.

Η διάγνωση ενός σοβαρού καταθλιπτικού επεισοδίου προϋποθέτει την εμφάνιση και την επανάληψη στον χρόνο ενός συνδυασμού από τυπικά συμπτώματα: διαρκής ανικανότητα να αισθανόμαστε χαρά, ολοκληρωτική απώλεια ενδιαφέροντος για οτιδήποτε, ακραία συναισθήματα μίσους ή ενοχής για τον εαυτό μας, πλήρης ανικανότητα να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε οποιαδήποτε εργασία, αϋπνία ή εναλλακτικά υπερυπνία, πλήρης σεξουαλική αδιαφορία και τέλος έντονες αυτοκτονικές τάσεις ή και πραγματικές απόπειρες αυτοκτονίας. Τα άτομα που βρίσκονται σε αυτή την άθλια και εξαθλιωτική κατάσταση δεν γελάνε ούτε χαμογελάνε, δεν τρώνε ούτε μιλάνε, δεν επιθυμούν τη συντροφιά κανενός αφού δεν ανέχονται τον ίδιο τους τον εαυτό.
Οσο για την ανείπωτη αγωνία και την ψυχική οδύνη που βιώνουν τα άτομα που βρίσκονται παγιδευμένα στα δίχτυα της κατάθλιψης είναι πολύ χειρότερη από τον πόνο που προκαλεί κάθε άλλη σωματική ασθένεια. Πράγματι, όπως απέδειξαν διάφορες μελέτες, το γεγονός ότι αυτοί που υποφέρουν από κάποια σοβαρή μορφή κατάθλιψης δεν θέτουν ένα τέλος σε αυτή την αβάσταχτη κατάσταση αυτοκτονώντας οφείλεται στο ότι είναι υπερβολικά εξαντλημένοι για να το κάνουν! Ισως έτσι εξηγείται το φαινομενικά παράλογο γεγονός ότι οι περισσότερες αυτοκτονίες καταθλιπτικών ασθενών συμβαίνουν μόλις «βγαίνουν» ή αρχίζουν να συνέρχονται από ένα καταθλιπτικό επεισόδιο: τα άτομα αυτά βρίσκουν την απαραίτητη ενέργεια για να θέσουν ένα οριστικό τέλος στην «άθλια» ζωή τους μόλις αισθανθούν κάπως καλύτερα.

Ο καταθλιπτικός εγκέφαλος
Χρειάστηκαν δυόμισι χιλιάδες χρόνια για να επιβεβαιώσει η σύγχρονη επιστήμη την πρωτοποριακή θεωρία του Ιπποκράτη ότι έδρα κάθε ψυχικής νόσου είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Στα τέλη του 5ου π.Χ. αιώνα ο Ελληνας γιατρός είχε υποστηρίξει ότι για την εμφάνιση της ασθένειας της μελαγχολίας, ό,τι δηλαδή πολύ αργότερα (από το 1660 και μετά) θα περιγράφεται ως κατάθλιψη, ευθύνεται η περίσσεια της μαύρης χολής (μέλαινα + χολή = μελαγχολία).
Σύμφωνα με την ιπποκρατική ιατρική παράδοση, η ψυχική και σωματική υγεία ενός οργανισμού εξαρτάται από την καλή ισορροπία των τεσσάρων σωματικών χυμών: αίματος, φλέγματος, κίτρινης χολής και της αινιγματικής μαύρης χολής. Ο Ιπποκράτης πρώτος υποστήριξε ότι η μελαγχολία είναι ψυχοσωματική νόσος που προκαλείται τόσο από ενδογενή όσο και από εξωγενή αίτα τα οποία δρουν καταστροφικά στη λειτουργία του εγκεφάλου μας επειδή ανατρέπουν τη φυσιολογική ισορροπία των τεσσάρων χυμών. Στόχος της θεραπευτικής αγωγής ήταν να αποκατασταθεί η διαταραγμένη χημική ισορροπία και για τον σκοπό αυτό υπήρχαν τα κατάλληλα ιάματα (αλλαγή της διατροφής σε συνδυασμό με χορήγηση μανδραγόρα ή ελλεβόρου).
Το μόνο πρόβλημα με τις πρώιμες υλιστικές απόψεις του Ιπποκράτη και των μαθητών του ήταν η παντελής άγνοια της πραγματικής φύσης και του τρόπου δράσης της μέλαινας χολής. Το εξηγητικό αυτό κενό θα οδηγήσει τους επόμενους αιώνες στην ανάπτυξη μιας εναλλακτικής ψυχοκεντρικής θεραπευτικής: μιας «ιερής ιατρικής» της ψυχής που ασκούνταν από μυστικιστές θεραπευτές και οπαδούς των δυϊστικών απόψεων του Πλάτωνα. Οπως εύστοχα παρατηρεί ο Andrew Solomon στο περίφημο βιβλίο του για την κατάθλιψη, «Ο δαίμων της μεσημβρίας»: «Ο Ιπποκράτης είναι στην πραγματικότητα ο παππούς του Prozac, ο Πλάτων είναι ο παππούς της ψυχοδυναμικής θεραπείας».

Και αποκαλύπτεται επαρκώς η πολυπλοκότητα αυτών των φαινομένων από το γεγονός ότι απαιτήθηκαν δυόμισι χιλιετίες για να επιβεβαιωθούν οι πρωτοποριακές αντιλήψεις του Ιπποκράτη και για να δοθεί μια σαφής νευροχημική εξήγηση του νευρολογικού υποστρώματος και της λειτουργίας της αινιγματικής «μαύρης χολής». Πράγματι, σήμερα θεωρείται βέβαιο ότι την έδρα όλων των «ψυχικών» παθήσεων -αλλά και της ίδιας της άυλης ανθρώπινης ψυχής- θα πρέπει να την αναζητήσουμε μέσα στους περίπλοκους μαιάνδρους του εγκεφάλου μας και στους ακόμη πιο περίπλοκους τρόπους που αυτοί οργανώνονται ανατομικά και λειτουργικά.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα στον εντοπισμό της βασικής εγκεφαλικής περιοχής που εμπλέκεται άμεσα στην εμφάνιση σοβαρών καταθλιπτικών επεισοδίων, αυτή αποκαλύφθηκε πριν από μόλις δύο ή το πολύ τρία χρόνια. Κυρίως χάρη στο σημαντικό έργο της Helen Mayberg, μιας διάσημης Αμερικανίδας ψυχιάτρου που αποστάτησε από την παραδοσιακή ψυχιατρική προσέγγιση για χάρη της σύγχρονης πειραματικής νευροεπιστήμης. Ετσι μάθαμε ότι σε όλα τα καταθλιπτικά επεισόδια είναι υπερδραστήρια η περίφημη πια «περιοχή 25». Η περιοχή αυτή του εγκεφαλικού φλοιού, όπως διαπίστωσαν, βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο επικοινωνίας μεταξύ δύο διαφορετικών -από εξελικτική και λειτουργική άποψη- περιοχών του εγκεφάλου μας: του πιο πρόσφατου, εξελικτικά, μετωπιαίου εγκεφαλικού φλοιού, που ρυθμίζει όλες τις ανώτερες νοητικές μας λειτουργίες, και ορισμένων δομών του «αρχαιότερου» μεταιχμιακού συστήματος που βρίσκονται στο βάθος του εγκεφάλου και ρυθμίζουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις μας. Κατά κάποιο τρόπο η «περιοχή 25» στα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη μοιάζει με μια «παραβιασμένη πόρτα» που μένει ανοιχτή και επιτρέπει την ελεύθερη και ανεξέλεγκτη είσοδο όλων των αρνητικών αισθημάτων που τελικά κατακλύζουν σχεδόν κάθε σκέψη και συναίσθημα της ή του καταθλιπτικού.

Πηγή: Web

Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου 2012

Κρίσεις πανικού : Αντιμετωπίζοντας το φαινομενικά αδύνατο

Η διαταραχή πανικού είναι από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις της σύγχρονης κοινωνίας και ανήκει στο φάσμα των αγχωδών διαταραχών. Το άτομο που υποφέρει από διαταραχή πανικού παρουσιάζει αιφνίδια και απρόσμενα επεισόδια έντονου φόβου και άγχους. Τα επεισόδια αυτά ονομάζονται κρίσεις πανικού και η διάρκεια τους είναι συνήθωςμερικά λεπτά. Εκδηλώνονται χωρίς καμία προειδοποίηση και η αιτία έναρξης τους μπορεί να μην είναι γνωστή και προφανής στο άτομο.
Οι κρίσεις πανικού εκδηλώνονται σε όλες τις ηλικίες. Η συχνότητα εκδήλωσης της πρώτης κρίσης πανικού είναι μεγαλύτερη μεταξύ 20 και 40 ετών, παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουμε και εκδήλωση σε μικρότερες ηλικίες, ακόμη και σε παιδιά. Στις γυναίκες η διαταραχή είναι 2 έως 3 φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες.
Η κρίση πανικού αποτελεί μια περίοδο έντονου φόβου- τρόμουπου εμφανίζεται απροσδόκητα χωρίς την παρουσία κάποιου φανερού ερεθίσματος και συνοδεύεται από μια ποικιλία σωματικών και γνωστικών συμπτωμάτων. Τα κύρια συμπτώματα είναι το αίσθημα έντονου διάχυτου φόβου για το άτομο, αίσθημα απώλειας του ελέγχου, επέλευσης τρέλας, πανικός και τρόμος, ταχυκαρδία, έντονη εφίδρωση, έντονο αίσθημα δύσπνοιας-πνιγμού, αίσθημα αστάθειας ή ζάλης, φόβος επερχόμενου θανάτου.
Λόγω της  έντασης και της ποικιλίας  που έχουν τα σωματικά συμπτώματα της περισσότερες φορές τα άτομα επισκέπτονται πολλούς γιατρούς και στρέφονται σε ιατρικές εξετάσεις και διαγνώσεις, και τους δημιουργείται τη πεποίθηση ότι πάσχουν από κάτι σοβαρό.
Από άποψη φυσιολογίας οι κρίσεις πανικού δεν είναι επικίνδυνες για τα άτομα, δηλαδή το άτομο δεν παθαίνει αυτό που φοβάται ότι θα του συμβεί. Παρόλαυτα ο οργανισμός επιβαρύνεται από την συνεχή ένταση και επιπλέον είναι πολύ επιβαρυντικές για τους ανθρώπους γιατί μπαίνουν σε μια κατάσταση που συνεχώς δοκιμάζονται τα όρια και οι αντοχές τους. Ένα άλλο βασικό συνοδό χαρακτηριστικό των κρίσεων πανικού είναι ο φόβος και το άγχος που τα άτομα αναπτύσσουνότι η κρίση θα επαναληφθεί. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που στους ανθρώπους που υποφέρουν αναπτύσσεται κοινωνική απόσυρση, αποφεύγουν τον συνωστισμό, την συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους και τα πολύβουα μέρηενώ κάποιες φορές οδηγούνται και στην αγοραφοβία.
Πως αντιμετωπίζεται η διαταραχή πανικού; Ανακόπτεται η αυξητική πορεία των κρίσεων πανικού; Το ερώτημα απαντάται με σαφήνεια θετικά. Υπάρχουν ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι και τεχνικές που ενισχύουν θετικά το άτομο και του παρέχουν βοήθεια σε πρώτη φάση να ελέγξει τις κρίσεις και κατόπιν να απαλλαγεί από το πρόβλημα. Ευρέως διαδεδομένες και αποτελεσματικές στην θεραπεία των κρίσεων πανικού είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και η συστημική, καθώς και πολλές άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις.
Είναι πολύ σημαντικό για τα άτομα που υποφέρουν από την διαταραχή πανικού να ζητούν εξειδικευμένη βοήθεια ώστε να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των κρίσεων πουέχει αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή λειτουργικότητα και επιδρά αρνητικά στην ποιότητα ζωής τους. Το βασικό μήνυμα είναι ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί και η αναζήτηση βοήθειας είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα για την επίλυση του.

Τετάρτη 18 Ιουλίου 2012

Η στεναχώρια «διαλύει» τις άμυνες του οργανισμού

Βρετανοί επιστήμονες ανακάλυψαν πως μια μεγάλη στεναχώρια επηρεάζει τόσο πολύ τον οργανισμό, ώστε εξασθενεί τους φυσικούς αμυντικούς μηχανισμούς του, παρέχοντας έτσι την ευκαιρία σε επικίνδυνα μικρόβια να του επιτεθούν και να τον αρρωστήσουν βαριά.
Το εύρημα εξηγεί περιπτώσεις ανθρώπων που αρρωσταίνουν βαριά ή και πεθαίνουν ακόμα όταν χάνουν τον/την σύντροφο της ζωής τους.
Αυτό συνέβη στην περίπτωση του διάσημου μουσικού Τζόνι Κας, ο οποίος πέθανε το 2003 από επιπλοκές του διαβήτη.

Ο Κας είχε χάσει τέσσερις μήνες νωρίτερα τη σύζυγό του Τζουν και οι συγγενείς του είχαν πει τότε ότι ο 71 ετών συνθέτης και τραγουδιστής δεν άντεξε τον θάνατό της.
Τώρα, ανοσολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ ανακάλυψαν ότι τα αυξημένα επίπεδα στρες και κατάθλιψης που προκαλεί η μεγάλη στεναχώρια, μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία ενός είδους λευκών αιμοσφαιρίων, τα οποία λέγονται ουδετερόφιλα.
Τα ουδετερόφιλα είναι υπεύθυνα για την καταπολέμηση βακτηριακών λοιμώξεων, όπως η πνευμονία.
Οι επιπτώσεις της στεναχώριας σε αυτά είναι πιο έντονες στους μεγάλης ηλικίας ανθρώπους. Και αυτό, διότι μετά τα 65 ο ανθρώπινος οργανισμός χάνει την ικανότητα να παράγει μία ορμόνη η οποία μπορεί να εξουδετερώσει αυτή την αρνητική επίδραση.
«Υπάρχουν πολλές περιγραφές ζευγαριών που ήταν παντρεμένα επί 30 ή 40 χρόνια και όταν πέθανε ο ένας, ο άλλος τον “ακολούθησε” πολύ σύντομα. Ως φαίνεται, υπάρχει βιολογική βάση σε τέτοιου είδους περιστατικά», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Τζάνετ Λορντ, καθηγήτρια Βιολογίας των Ανοσοκυττάρων και διευθύντρια στο Κέντρο Έρευνας της Υγιούς Γήρανσης του πανεπιστημίου.
«Οι άνθρωποι αυτοί δεν πεθαίνουν από το σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς, αλλά από “διαλυμένο” ανοσοποιητικό, που επιτρέπει την εκδήλωση πάρα πολύ σοβαρών λοιμώξεων».
Η μελέτη
Τα ευρήματα βασίζονται σε αναλύσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και των ορμονικών επιπέδων 48 υγιών εθελοντών ηλικίας 65 ετών και πάνω. Οι μισοί από αυτούς είχαν χάσει κάποιο αγαπημένο πρόσωπο μέσα στο τελευταίο 12μηνο.
Η αντιβακτηριακή δράση των ουδετερόφιλων στους εθελοντές που πενθούσαν βρέθηκε σημαντικά μειωμένη σε σύγκριση με αυτήν στους υπόλοιπους εθελοντές.
Επιπλέον, όσοι πενθούσαν είχαν και σημαντικά αυξημένα επίπεδα της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης, η οποία είναι γνωστό ότι καταστέλλει τη δραστηριότητα των ουδετερόφιλων.
Τη δράση αυτή της κορτιζόλης καταστέλλει μία άλλη ορμόνη, η DHEA– και η αλληλεπίδραση των δύο ορμονών είναι που επιτρέπει στο ανοσοποιητικό σύστημα να λειτουργεί φυσιολογικά, ακόμα και σε περιόδους πένθους.
Ωστόσο, η παραγωγή της DHEA μειώνεται με την ηλικία. «Ένα άτομο ηλικίας 70 ετών, παράγει το 10-20% της ποσότητας της DHEA που παράγει ένας 30άρης», εξήγησε η δρ Λορντ.
«Η έλλειψή της όμως δίνει την ευκαιρία στην κορτιζόλη να εξουδετερώσει τα ουδετερόφιλα κύτταρα, με συνέπεια να αποδεικνύεται εξαιρετικά επικίνδυνη η μεγάλη στεναχώρια για τους ηλικιωμένους».
Η ίδια ερευνητική ομάδα έχει ανακαλύψει ότι την ίδια ορμονική διαταραχή προκαλεί στους ηλικιωμένους και το κάταγμα του ισχίου, γεγονός που εξηγεί γιατί το περίπου 25% των ατόμων ηλικίας άνω των 80 ετών που παθαίνουν αυτό το κάταγμα, χάνουν μέσα σε ένα χρόνο τη ζωή τους.

Τρίτη 20 Μαρτίου 2012

Νέο Σεμινάριο: " Πως βρίσκω τον δρόμο μου"

Όνειρα, στόχοι , προσδοκίες, επιθυμίες…

για τις σπουδές, την εργασία, τις σχέσεις μας.

Πώς όμως βρίσκουμε το δικό μας δρόμο, πώς φτάνουμε εκεί που θέλουμε, όταν μάλιστα όλα γύρω δυσκολεύουν.

Όσο πιο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο πιο εύκολα ανοίγουμε τις κλειστές πόρτες, μέσα μας κι έξω.

Σε αυτό το σεμινάριο, μέσα από έναν βιωματικό τρόπο, θα μάθουμε, πώς να εντοπίζουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε και πώς να αξιοποιούμε τις δυνάμεις μας –κρυφές ή φανερές- για να το πετύχουμε.

Ημερομηνία διεξαγωγής: Κυριακή 01 Απριλίου /14:00- 18:00

Κόστος συμμετοχής: 25 ευρώ

Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας

Για πληροφορίες/ δηλώσεις συμμετοχής:

www.family-therapy.gr

210 6085417 και 6946 971108