Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 2014

Έχε το νού σου στο "κακό παιδί*"


    Έχε το νού σου στο "κακό παιδί*"
(ή πως διαβάζει τις ειδήσεις ένας συστημικός** θεραπευτής)

Της Θένης Αξιοτοπούλου

Είχα από πολύ νωρίς την ευκαιρία ως θεραπεύτρια, να συναντηθώ με «κακά παιδιά».

Η πρώτη μου επαγγελματική θεραπευτική εμπειρία ήταν με τέτοια «κακά παιδιά», που δεν ήταν υπάκουα, που δεν έκαναν ό,τι τους έλεγαν οι γονείς και οι δάσκαλοι τους, που αντιμιλούσαν, που φώναζαν και αμφισβητούσαν. Βέβαια όλο αυτό είχε και το κόστος του. Είχαν αφήσει την εφηβική τους ανεμελιά και είχαν μπεί στον θολό κόσμο των ναρκωτικών. Τα περισσότερα δε, είχαν την ενοχή ότι είναι πρόβλημα για τους γονείς τους.

Η δική μου εμπειρία από τις ομάδες εκείνες, άλλαζε πολύ τις αφηγήσεις των άλλων για τα παιδιά αυτά. Παιδιά συναισθηματικά, με ζεστασιά, με ταλέντα, «αγρίμια» που έκλαιγαν ο ένας στην αγκαλιά του άλλου, που όμως, από την άλλη, δεν άντεχαν αυτό που γινόταν στις οικογένεια και τον «κόσμο» τους και ήθελαν πάση θυσία μια αλλαγή. Δεν ήξεραν τον τρόπο, αλλά φώναζαν.
Κάποια ακούγονταν τελικά και τα πράγματα άλλαζαν για όλους και κάποια δεν ακούστηκαν ποτέ….

Συχνά στο τελείωμα της θεραπευτικής πορείας, συνέβαινε οι γονείς να ευχαριστούν τα παιδιά τους, που τους έδωσαν την ευκαιρία, έστω και με αυτόν τον επώδυνο τρόπο, να αλλάξουν κι εκείνοι.

Τα συστήματα έχουν την τάση να διατηρούν την σταθερότητά τους και την ισορροπία τους, πράγμα που οι συστημικοί θεωρητικοί και θεραπευτές, ονομάζουμε ομοιόσταση. Αυτό βοηθά τα συστήματα να επιβιώσουν, όμως κάποιες φορές δεν τα αφήνει να εξελιχθούν, μιας και τα κρατά κλειστά, αφήνοντας απ΄έξω την «νέα πληροφορία».
Έτσι λοιπόν αναπτύσσονται άλλες δυνάμεις, που «ταράζουν» την υπάρχουσα κατάσταση και καλούν είτε για την κατάργηση του συγκεκριμένου συστήματος, είτε για την αλλαγή του. (εντροπία)
Κι επειδή οι οικογένειες, όπως και οι κοινωνίες δεν είναι συστήματα που καταργούνται, συνήθως η εντροπία συμβαίνει, για να αλλάξουν.

Ας επιστρέψουμε στα «κακά παιδιά» λοιπόν…
Τι μπορεί να λένε;  Μα γιατί φωνάζουν και ποιους ενοχλούν;
Οι θεραπευτές ξέρουμε καλά ότι τα «κακά  παιδιά» στις οικογένειες, είναι οι σύμμαχοί μας. Είναι αυτά που φέρνουν στην επιφάνεια όσα χρειάζεται να διαχειριστούν όλοι, για να πάνε παρακάτω . Κι έτσι έχουμε μάθει να τα ακούμε και συχνά να «μεταφράζουμε» όσα λένε, για να τα ακούσουν και οι άλλοι.
Και τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να ακούσουμε αυτά τα παιδιά;
Μοιάζει η ασφάλεια να είναι τόσο σημαντική,  που όταν ταράζεται,  κάνουμε τα πάντα για να την διατηρήσουμε. Έτσι λοιπόν συνήθως, τα βαφτίζουμε προβληματικά και μ΄ένα τρόπο, τα απομονώνουμε. Η αλήθεια είναι ότι συχνά ο τρόπος που επιλέγουν, είναι τρομακτικός για τους άλλους και η τάση είναι να πάρουν απόσταση από αυτό.
Όμως, όσο σημαντική είναι η ασφάλεια και η σταθερότητα, άλλο τόσο σημαντική είναι και η αλλαγή για ένα σύστημα.
Όταν ένα σύστημα δεν αλλάζει, ουσιαστικά γίνεται άκαμπτο και σιγά -σιγά «νεκρώνει».
Τα «κακά παιδιά» αναλαμβάνουν να δώσουν το φιλί της ζωής, καλώντας για βοήθεια.
Κάθε φορά λοιπόν μπαίνουν τα ίδια ερωτήματα. Θα τα ακούσουμε, έστω κι αν χρειαστεί να μετακινηθούμε και να ξεβολευτούμε ή  θα τα «αποκληρώσουμε»;
Θα επιλέξουμε την ακαμψία ή την εξέλιξη;
Κάθε ζωντανό σύστημα καλείται να απαντάει συχνά- πυκνά σε τέτοια ερωτήματα. Το σίγουρο είναι πάντως, ότι όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά. Και όποιος φωνάζει, μάλλον έχει δει ή έχει μυρίσει τον καπνό.
Το ότι δεν μυρίζουμε ή δεν βλέπουμε τον καπνό, δεν εξασφαλίζει ότι δεν υπάρχει η φωτιά, ούτε ότι δεν θα καούμε από αυτήν.

*Όταν λέω «κακά παιδιά» αναφέρομαι στον ρόλο και όχι απαραίτητα στην ηλικία.

**Η συστημική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία βασίζεται στην βασική αρχή (που διέπει πολλές επιστήμες) οτι το άτομο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συστήματος.

Οι σχέσεις, οι αλληλεπιδράσεις, οι κανόνες, οι αξίες και γενικότερα ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος διαμορφώνεται απο τα μέρη που το αποτελούν και επιδρά σε αυτά. 

Έτσι λοιπόν το σύμπτωμα ενός ατόμου, είναι πιθανόν να αναδυκνύει την δυσλειτουργία της ευρύτερης οικογένειας και μέσα απο αυτό το πρίσμα γίνεται και η θεραπεύτική παρέμβαση.